RTG kontrastowe

Miejsce wykonywania badań

Badanie wykonywane są na nowoczesnym aparacie  Siemens Axiom Iconos R200 ND w Dziale Diagnostyki Obrazowej (I piętro), szpitala MSW w Lublinie, ul. Grenadierów 3.

Badania kontrastowe wykonywane w Pracowni RTG DDO szpitala MSW w Lublinie

  • Skopia przełyku (ze zdjęciami) 50 zł
  • Skopia żołądka i XII-cy z przełykiem 100 zł
  • Pasaż przewodu pokarmowego 180 zł
  • Wlew doodbytniczy (ze zdjęciami) 200 zł
  • Urografia dożylna z niejonowym środkiem kontrastowym 220 zł

Promieniowanie jonizujące

W badaniach radiologicznych wykorzystywane jest promieniowanie jonizujące ( promieniowanie X), którego działanie nie jest obojętne dla zdrowia. Dlatego też, szczególną uwagę zwraca się na badania radiologiczne wykonywane u kobiet i dzieci.

Podstawową zasadą jest tzw. „zasada 10 dni” – wszelkie badania radiologiczne należy wykonywać u kobiet miesiączkujących jedynie w pierwszych 10 dniach cyklu. W drugiej fazie cyklu kobieta może już nosić w sobie zapłodnioną komórkę jajową, nic o tym nie wiedząc. Zarodek ludzki jest najbardziej wrażliwy na promieniowanie na wczesnym etapie rozwoju.

Organizm dziecka jest bardziej wrażliwy na działanie promieniowania od organizmu dorosłego człowieka, dla tego podczas badania, stosowane są niewielkie dawki i bardzo krótki czas naświetlania. W przypadku dzieci stosuje się  znikome dawki promieniowania oraz specjalne folie wzmacniające, pozwalające dodatkowo zmniejszyć dawkę promieni.

Od 1.01.2003, zgodnie z nowymi przepisami (tzw. Prawo Atomowe), każdy pacjent również ten, który sam płaci za badania powinien posiadać skierowanie od lekarza (dotyczy to badań Rtg, TK i angiografii, także mammografii wykonywanej poza programem skriningowym).

Aby wykonać badanie niezbędne jest  poprawnie wypełnione skierowanie, które powinno zawierać:

  • pieczątkę jednostki kierującej,
  • pieczątkę lekarza,
  • imię i nazwisko, Pesel, adres zamieszkania pacjenta,
  • rodzaj badania,
  • dotychczasowy przebieg choroby,
  • rozpoznanie oraz kod ICD10.

W przypadku badań kontrastowych konieczne jest ustalenie terminu badania w DDO ( szpital I piętro). Wynik badania może odebrać pacjent osobiście lub pisemnie upoważniona do tego osoba. Wyniki są do odebrania w ten sam lub na drugi dzień po badaniu.

Skopia GOPP (górny odcinek przewodu pokarmowego GOPP)

  • W badaniu podaje się doustnie środek cieniujący siarczan baru (popularnie zwany barytem). Związek ten posiada właściwość pochłaniania promieniowania rentgenowskiego. Uzyskane w wyniku takiego badania zdjęcia są praktycznie „odlewem” kształtu zakontrastowanego przewodu pokarmowego.
  • W urządzeniu Siemens Iconos oprócz  uzyskania serii zdjęć radiologicznych, możliwe jest także uzyskanie podglądu wizyjnego (radioskopii). Jest to szczególnie cenne w diagnostyce zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego.
  • W badaniu kontrastowym  żołądka możemy wyróżnić dwie metody:
  • metoda jednokontrastowa – polega na podaniu małej ilości środka kontrastowego, w celu uwidocznienia fałdów błony śluzowej. W metodzie tej oceniane jest także światło żołądka oraz kształt i zarys jego ścian.
  • metoda dwukontrastowa – polega na podaniu do żołądka oprócz kontrastu także i powietrza, co umożliwia bardziej szczegółową ocenę fałdów żołądka i błony śluzowej (zwłaszcza tzw. pół żołądkowych). Jest to szczególnie  w wykrywaniu owrzodzeń w obrębie błony śluzowej.

Wskazania do badania

  • Występowanie patologicznych objawów klinicznych, dotyczących górnego odcinka przewodu pokarmowego, zwłaszcza gdy nie ma możliwości wykonania badania endoskopowego bądź istnieją przeciwwskazania do tego ostatniego.
  • Wątpliwości diagnostyczne, występujące po przeprowadzeniu badania endoskopowego (badanie kontrastowe wykonywane jest wtedy jako badanie uzupełniające). Szczególnie sytuacja taka występuje przy podejrzeniu występowania przepukliny rozworu przełykowego przepony oraz przy ocenie czynności skurczowej ścian przewodu pokarmowego.
  • Ocena szczelności i drożności zespoleń po operacjach na przewodzie pokarmowym (np. po resekcjach części przewodu pokarmowego z powodu złośliwych zmian rozrostowych).
  • Ocena lokalizacji i przebiegu przetok zewnętrznych i wewnętrznych w obrębie przewodu pokarmowego.

Przygotowanie do badania

  • Badanie kontrastowe górnego odcinka przewodu pokarmowego powinno być wykonywane na czczo.
  • Pacjent w dniu poprzedzającym badanie nie powinien jeść także kolacji lub powinien zjeść wcześniej lekki posiłek wieczorny.
  • W noc poprzedzającą badanie pacjentowi nie wolno spożywać żadnych posiłków ani przyjmować płynów.
  • W dniu badania pacjent nie powinien palić papierosów, zwiększa to bowiem czynność wydzielniczą i perystaltyczną przewodu pokarmowego.
  • Przed badaniem pacjent powinien zgłosić lekarzowi prowadzącemu przyjęte w danym dniu i dobie poprzedzającej leki oraz inne środki o działaniu farmakologicznym.
  • Należy zdjąć biżuterię, zegarek, pasek i inne metalowe przedmioty.

Co badanie obejmuje?

  • Badanie kontrastowe górnego odcinka przewodu pokarmowego obejmuje przełyk, żołądek i dwunastnicę ( górny odcinek przewodu pokarmowego GOPP)
  • Służy uwidocznieniu na zdjęciach radiologicznych zarysów i elastyczności ścian oraz obrazu błony śluzowej GOPP

Przebieg badania ( skopia GOPP)

  • Badanie rozpoczyna się doustnym podaniem około 50 ml zawiesiny barytu.
  • Następnie pacjent jest obracany wokół swej osi długiej w celu lepszego rozprowadzenia środka kontrastowego na  wszystkich ścianach badanego odcinka  przewodu pokarmowego.
  • Badanie jest wykonywane na stojąco i w pozycji  leżącej.
  • W przebiegu badania  może być użyty dozowany ucisk na brzuch w celu lepszego uwidocznienia poszczególnych fragmentów przewodu pokarmowego.
  • Czas trwania badania (zależnie od rodzaju badania) do kilkunastu minut
  • Wynik badania przekazywany jest w formie opisu, niekiedy z dołączonymi zdjęciami radiologicznymi

Pasaż przewodu pokarmowego

Początek badania jest  taki sam jak badania kontrastowego GOPP. Różni się ono tym od skopii GOPP, że po wykonaniu dokumentacji przełyku ,żołądka i dwunastnicy, następne zdjęcia wykonuje się co kilkadziesiąt minut,  by pokazać dokładnie wszystkie dalsze części przewodu pokarmowego aż do odbytnicy.

Wskazania do badania

  • Trudności w połykaniu.
  • Bóle brzucha.
  • Utrata apetytu lub chudnięcie.
  • Ocena szczelności i drożności zespoleń po operacjach na przewodzie pokarmowym (np. po resekcjach części przewodu pokarmowego z powodu złośliwych zmian rozrostowych).
  • Ocena lokalizacji i przebiegu przetok zewnętrznych i wewnętrznych w obrębie przewodu pokarmowego.
  • Podejrzenie zmian patologicznych o charakterze czynnościowym bądź organicznym w obrębie jelita cienkiego i jelita grubego.

Przygotowanie do badania

Przygotowanie do badania wygląda tak samo jak w przypadku skopii GOPP

  • Badanie kontrastowe górnego odcinka przewodu pokarmowego powinno być wykonywane na czczo.
  • Pacjent w dniu poprzedzającym badanie nie powinien jeść także kolacji lub powinien zjeść wcześniej lekki posiłek wieczorny.
  • W noc poprzedzającą badanie pacjentowi nie wolno spożywać żadnych posiłków ani przyjmować płynów.
  • W dniu badania pacjent nie powinien palić papierosów, zwiększa to bowiem czynność wydzielniczą i perystaltyczną przewodu pokarmowego.
  • Przed badaniem pacjent powinien zgłosić lekarzowi prowadzącemu przyjęte w danym dniu i dobie poprzedzającej leki oraz inne środki o działaniu farmakologicznym.
  • Należy zdjąć biżuterię, zegarek, pasek i inne metalowe przedmioty.

Co badanie obejmuje?

  • Badanie obejmuje cały przewód pokarmowy, tj. przełyk, żołądek, jelito cienkie- dwunastnicę, jelito czcze i kręte, oraz okolicę zastawki krętniczo-kątniczej.

Przebieg badania

  • Badanie przebiega podobnie jak skopia GOPP, jednak trwa znacznie dłużej, nawet do kilku godzin.

Możliwe powikłania po badaniu

Brak powikłań. Jeśli jest taka potrzeba, badanie może być okresowo powtarzane. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesiączkowego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.

Badanie kontrastowe jelita grubego (tzw. wlew doodbytniczy)

Doodbytnicze podanie kontrastu barytowego pozwala na radiologiczne badanie jelita grubego.

Wskazania do badania

  • Wykonuje się je w przebiegu  anemii, krwawienia z odbytu, w zaburzeniach w oddawaniu stolca i bólach brzucha.
  • Wlew doodbytniczy jest badaniem najczęściej alternatywnym, a czasem uzupełniającym do endoskopii dolnego odcinka przewodu pokarmowego
  • Metoda służy do rozpoznawania owrzodzeń, uchyłków, polipów jelita, a także guzów jelita grubego.
  • Również w celu wyjaśnienia przyczyny niedokrwistości, krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, zmiany rytmu wypróżnień, bólu brzucha lub biegunki.

Przygotowanie do badania

  • Na dwa dni przed badaniem, zaleca się dietę ubogobłonnikową, aby zredukować ilość resztek pokarmowych oraz podaje się silne środki przeczyszczające, które spowodują luźne wypróżnienie.
  • Ważne jest przyjmowanie dużej ilości płynów, aby zapobiec odwodnieniu.
  • Należy zdjąć biżuterię, zegarek, pasek i inne metalowe przedmioty.

Co badanie obejmuje?

  • Badanie obejmuje jelito grube, tj. odbytnicę, esicę i okrężnicę.

Przebieg badania

  • Badanie wykonuje się w pracowni radiologicznej i zazwyczaj trwa 30-60 minut.
  • Do badanie należy się rozebrać i ubrać w jednorazowy fartuch ochronny.
  • W trakcie badania leży się na lewym boku przed ekranem rentgenowskim. Specjalnym cewnikiem podawana  jest przez odbyt „papka barytowa” (zawierająca pierwiastek bar) i powietrze, które pozwolą lepiej uwidocznić ścianę jelita.
  • Baryt podawany do jelita powoduje uczucie pełności i potrzeby oddania stolca.
  • Czasami odczuwa się dyskomfort, ale badanie nie jest bolesne.
  • W trakcie badania lekarz prosi o zmianę pozycji ciała, co poprawia uwidocznienie jelita grubego na wykonywanych zdjęciach (zdjęcia mogą być wykonywane w różnych pozycjach).
  • Przez parę dni po badaniu, obserwuje się białą papkę w stolcu.
  • Jest to nieszkodliwy objaw spowodowany przez podany preparat. Zaleca się spożywanie dużych ilości płynów przez dwa dni po badaniu, aby zapobiec zaparciu.

Urografia dożylna

Środek kontrastowy podawany jest dożylnie. Z krwią trafia do nerek, następnie zostaje  wydzielony do moczu. W przebiegu badania pojawiają się zarysy nerek, moczowodów, stopniowo wypełnia się pęcherz moczowy.

Konieczna jest pisemna zgoda pacjenta na dożylne podanie środka kontrastowego. Jodowe środki kontrastowe wykorzystywane w badaniach rtg (Uropolinum,Urografin) są jednymi z najlepiej tolerowanych preparatów stosowanych w medycynie. Zdarzają się jednak działania niepożądane.  Przeciwwskazania do stosowania jonowych środków cieniujących:

  • nadwrażliwość na jonowe środki cieniujące,
  • znacznego stopnia odwodnienie,
  • ostra i przewlekła niewydolność krążenia,
  • niewydolność wątroby i nerek (również chorzy dializowani),
  • szpiczak,
  • astma i rozedma płuc,
  • cukrzyca insulinozależna,
  • nadciśnienie,
  • drgawki o etiologii mózgowej,
  • jaskra,
  • dzieci do 2 roku życia i dorośli powyżej 60 rż.

Podwyższone ryzyko pojawienia się reakcji alergicznych występuje w przypadkach:

  • powikłania po poprzednim podaniu środka cieniującego,
  • alergia,
  • astma,
  • paraproteinemia (szpiczak, choroba Waldenstroma),
  • niewydolność układu krążenia i układu oddechowego,
  • niewydolność nerek (stężenie kreatyniny w surowicy krwi >177 umol/1),
  • niewydolność wątroby,
  • wiek powyżej 65 lat,
  • dzieci do lat 10, zwłaszcza w okresie noworodkowym, niemowlęcym i wczesnodziecięcym.

Najczęstsze wskazania do badania

  • Ocena wad wrodzonych układu moczowego.
  • Ocena kształtu i funkcji wydzielniczej nerek.
  • Ocena kształtu układu kielichowo-miedniczkowego, moczowodów i pęcherza Moczowego.
  • Podejrzenie kamicy w drogach moczowych.
  • Ocena układu moczowego po urazach i zabiegach operacyjnych.

Przygotowanie do badania

  • Na dwa dni przed badaniem, zaleca się dietę ubogobłonnikową, aby zredukować ilość resztek pokarmowych.
  • Ważne jest przyjmowanie dużej ilości płynów, aby zapobiec odwodnieniu (napoje nie niesłodzone i niegazowane np. woda).
  • W dniu poprzedzającym badanie pacjent powinien przyjąć leki przeczyszczający ( lek na receptę wydaną przez lekarza zlecającego badanie).
  • W dniu badania (4-6 godzin przed nim) nie należy nic jeść ani palić papierosów.
  • Należy zdjąć biżuterię, zegarek, pasek i inne metalowe przedmioty.
  • Po badaniu  należy wypić dużą ilość płynów.

Co badanie obejmuje?

  • Badanie obejmuje układ moczowy, tj. nerki, moczowody i pęcherz moczowy.

Przebieg badania

  • Urografię dożylną poprzedza zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej.
  • Pacjent do badania zgłasza się na czczo , z założonym wkłuciem dożylnym – jeśli pacjent z oddziału (pacjent z poradni – wkłucie zakładane jest na miejscu).
  • Poprzez wkłucie dożylne podany zostaje środek kontrastowy, który wraz z krwią trafia do nerek, a następnie zostaje wydzielony z moczem.
  • W trakcie badania pojawiają się zarysy nerek, moczowodów, stopniowo wypełnia się pęcherz moczowy.
  • W celu zarejestrowania istotnych  dla badania struktur, zdjęcia robi się zazwyczaj w 2-3 minucie i kolejno w 7, 14, 21 i 40 minucie od podania środka cieniującego
  • Przez cały czas pacjent znajduje się w pozycji leżącej na plecach.
  • W zależności od wskazań wykonuje się zdjęcia dodatkowe np. w pozycji stojącej, leżącej na brzuchu, po oddaniu moczu.

Możliwe powikłania

  • Krwiak w miejscu wkłucia przez które podano środek kontrastowy
  • Zaczerwienienie, świąd skóry, pokrzywka
  • Wstrząs septyczny ( bardzo rzadko 1/100 000)
  • Ostra niewydolność nerek (rzadko)
  • Zgon (niezmiernie rzadko)